Historia browarów w Tenczynku

Do 1857 roku działał w Tenczynku browar Juliana Pagaczewskiego, powstały przed 1850 rokiem. Nieznana jest lokalizacja browaru. Wiadomo jedynie, że warzono w nim piwo angielskie, porter, marcowe czarne, marcowe białe, bawarskie i zwyczajne. Sprzedawane one były w piwiarni, (czyli w punkcie sprzedaży piwa) w Sukiennicach w cenie: porter  1 złp. za butelkę i 15 gr. za pół butelki; porter 21 gr. za butelkę, marcowe czarne 10 gr., marcowe białe 5 gr., bawarskie 8 gr. i zwyczajne beczkowe po 4 gr. za kwartę. Browar w Tenczynku dostępny był do wydzierżawienia od 1 lipca 1852 roku. Jednak właściwie nie ma pewnych danych, co do tego, że Pagaczewski był dzierżawcą / właścicielem browaru w Tenczynku w latach 1850 – 52. Na fakt ten wskazuje sprzedaż portera i innych piw w piwiarni w Sukiennicach. Nie ma jednak pewności, że porter warzono w Tenczynku. W 1853 roku można mieć tę pewność – w listopadzie 1853 roku ukazał sie inserat informujący o sprzedaży portera z browaru J. Pagaczewskiego w Tenczynku. Jak sam pisał – był to pierwszy zakład w Galicji produkujący portera. Zamówienia składać można było w browarze lub w handlu Jana Korneckiego, w Sukiennicach, pod nr 21 i 22. Za okseft zapłacić trzeba było 65 złr. M. k. ; pół oseft 33 złr. M. k.; garniec bez baryłki 1 złr, 5 kr.; butelka 13 kr . (Okseft - dawna miara objętości cieczy, często stosowana w winiarstwie i piwowarstwie; inaczej "wielka beczka". Okseft pruski równy był 206 litrom, miara ta w innych krajach, zależnie od czasu równa bywała od około 200 do ponad 400 litrów)

W 1854 roku Julian Pagaczewski pisał: Powróciwszy z Anglii miałem honor w roku zeszłym polecić się (…) z moją fabryką porteru angielskiego (…) i jakto znawcy ocenili, porter mej fabryki odpowiedział oczekiwaniom i zniweczył dotychczasowy przesąd śmieszny i zgubny, jakoby tylko w Anglii porter mógł być wyrabianym, teraz mam honor polecić się z wyrobem porteru angielskiego koszowego wybornego, w niczem w Anglii wyrabianemu równie nie ustępującemu (…).
W 1855 roku w Krakowie rywalizowały z piwem tenczyńskim piwa regensburgskie, monachijskie, czeskie, wiedeńskie i jenneńskie. Pagaczewski wprowadził dwuletniego  portera do sprzedaży - Extra Double Brown Stout sprzedawany był w Sukiennicach i na Piasku. W 1856 roku browar tenczyński był ponownie wystawiony do dzierżawy. Dalsze losy pierwszego w Galicji browaru, w którym warzono porter nie są znane. Należy przypuszczać, że został rozebrany po 1857 roku, a Pagaczewski przeniósł produkcję piwa do Krakowa, do domu zwanego później "pod Maszyną".

modernizacji istniejącego już browaru, który otrzymał wówczas maszynę parową i nowoczesne - jak na ówczesne czasy - urządzenia. W okresie wcześniejszym był to klasyczny browar ziemiański, zaopatrujący około 100 karczm na terenie należącym do Potockich, jak i położonych w najbliższej okolicy (m.in. Rudno, Krzeszowice, Morawica, Nowa Góra, Brzoskwinia). W latach 40-tych XIX wieku około 5% produkcji sprzedawane było także do Krakowa. Modernizacja była jedną z wielu inwestycji gospodarczych przeprowadzonych w owych czasie przez hrabiego Adama Potockiego - energicznego ziemianina działającego na terenie Wielkiego Księstwa Krakowskiego. Zakład był samowystarczalny. Płody rolne dostarczano do niego z okolicznych gospodarstw rolnych i majątków ziemskich. Poza produkcją piwa zajmowano się w nim również gorzelnictwem. 

W rękach założonej przez niego spółki browar był mniej więcej do czasów I wojny światowej. Na przełomie XIX i XX wieku piwo tenczyńskie stało się popularne i cenione. Sprzedawano je w Koszycach, a także w Wiedniu i Budapeszcie. Zdobywało nagrody na konkursach piwowarskich w różnych zakątkach Austro-Węgier (m.in. w Pilznie w 1904 roku).